Να ξαναγεννηθεί η ελπίδα μέσα στο 2014
Του Δρ. Γιώργου Βασιλείου
(Πρόεδρος Κυπριακής Δημοκρατίας 1988-1993)
Βαρυσήμαντη τοποθέτηση του πρώην Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας (ΚΔ), δρ. Γ. Βασιλείου, η οποία μπορεί να αποτελέσει το έναυσμα προώθησης επιμέρους πολιτικών στα θέματα που εγείρονται και όχι ατέρμονων συζητήσεων, αφού όμως πρώτα διελευκανθούν κάποια επιμέρους ζητήματα που χρήζουν εμπλουτισμού, περαιτέρω ανάλυσης και διευκρινήσεων.
Θέτω μόνο δύο ζητήματα προς προβληματισμό και μία συμπληρωματική θέση:
1. Αγωγός μέσω Τουρκίας, μόνο εφόσον αυτός ενταχθεί στο ευρύτερο πλαίσιο λύσης του Κυπριακού και διασφαλίζοντας εναλλακτικές δομές διάθεσης των κοιτασμάτων υδρογονανθράκων στην Κυπριακή Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη, με ασφαλιστικές δικλείδες από Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ).
2. Αντί πολλών μικρών καζίνων στις τουριστικές περιοχές της Κύπρου, δημιουργία ενός πολυτελούς καζίνο, με ικανοποιητικό έλεγχο, χωρίς υπερβολές, των δυνητικών του χρηστών, σε περιοχή σχετικής απόστασης από αστικό κέντρο αλλά με σύγχρονη προσβασιμότητα (βλ. πρότυπα καζίνο Θεσσαλονίκης και Αθήνας).
+ Ενίσχυση των επιδοτούμενων κινήτρων και φοροαπαλλακτικών πολιτικών για την εργοδότηση νέων ανέργων και νεοεισερχομένων στην αγορά εργασίας ατόμων. Με συνέργειες δημοσίου-ιδιωτικού τομέα και ΕΕ-ΚΔ, να δημιουργηθούν πραγματικές προοπτικές στην αγορά εργασίας γενικότερα. Περαιτέρω, να προκύψουν οργανικές και αειφόρες θέσεις εργασίας, που να αφορούν ειδικότερα νέους ενταγμένους στην αγορά εργασίας ανθρώπους.
ΤΟ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ ΑΡΘΡΟ ΣΤΟΝ ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟ, ΜΕ ΤΗΝ ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ:
Το 2014 προβλέπεται ότι θα είναι πολύ δύσκολος χρόνος για την Κύπρο. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προβλέπει μείωση του ΑΕΠ 3.9% ενώ το Πανεπιστήμιο Κύπρου 8% . Το έλλειμμα σύμφωνα με τους προϋπολογισμούς, που μόλις εγκρίθηκαν, θα είναι γύρω στο 8.4% υπό τον όρο φυσικά ότι οι προβλέψεις όσον αφορά τα εισοδήματα θα υλοποιηθούν. Η ανεργία θα αυξηθεί ακόμα περισσότερο και θα φτάσει σχεδόν το 20% για το σύνολο του πληθυσμού ενώ για τους νέους θα ξεπερνά το 40%.
Το λιανικό εμπόριο θα συνεχίσει να αντιμετωπίζει κρίση εφόσον το κατά κεφαλή εισόδημα θα μειωθεί ακόμα περισσότερο ενώ τουλάχιστον τα 2/3 των νοικοκυριών έχουν χάσει το μεγαλύτερο μέρος των αποταμιεύσεων τους και είναι υποχρεωμένοι να περιορίζουν τα έξοδα τους. Εκτός από τα τρόφιμα όπου αναγκαστικά η κατανάλωση παρουσιάζει μικρή μόνο μείωση, σε όλους τους άλλους κλάδους, ρουχισμός, επίπλωση, ηλεκτρικά είδη, αυτοκίνητα, κλπ., θα μειωθεί ακόμα περισσότερο το 2014. Μόνη θετική εξέλιξη αποτελεί η αύξηση εξαγωγών της φαρμακοβιομηχανίας και η μεγάλη ζήτηση χαλουμιού από το εξωτερικό.
Οι αρνητικές αυτές προβλέψεις θα μπορούσαν να ανατραπούν εάν άρχιζε η ανάπτυξη. Δυστυχώς, όμως, αυτό απαιτεί ρευστότητα που σήμερα δεν υπάρχει και γι’ αυτό οι τράπεζες δεν μπορούν να χρηματοδοτήσουν ούτε τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις ούτε διάφορα έργα ανάπτυξης. Αντιθέτως αντιμετωπίζουν τον μπαμπούλα των συνεχώς αυξανόμενων μη εξυπηρετούμενων δανείων και τη συνεχή μείωση των καταθέσεων η οποία οφείλεται κυρίως στην έλλειψη εμπιστοσύνης στο τραπεζικό σύστημα. Είναι γνωστό ότι αρκετά εκατομμύρια ευρώ βρίσκονται σε θυρίδες, χρηματοκιβώτια ή οπουδήποτε αλλού εκτός τραπεζών.
Την αρνητική εικόνα συμπληρώνει το γεγονός ότι δεν μπορούν να αναμένονται μεγάλες επενδύσεις ή δανειοδότηση από το εξωτερικό γιατί δυστυχώς θεωρείται ότι η Κύπρος χρεοκόπησε. Η δε ελπίδα πολλών ότι γρήγορα θα λυθούν όλα αυτά τα προβλήματα από τα δισεκατομμύρια που αναμένονται από το φυσικό αέριο αποδεικνύεται ότι προς το παρών τουλάχιστο είναι ‘όνειρο θερινής νυκτός’.
Θα μπορούσα να συνεχίσω δίνοντας στοιχεία και αριθμούς που να επιβεβαιώνουν ή επαυξάνουν την αρνητική αυτή εικόνα ή να αναφερθώ στην τραγωδία των χιλιάδων ανέργων συμπατριωτών μας οι οποίοι πραγματικά περνούν πολύ δύσκολες μέρες και αρκετοί δυσκολεύονται να εξασφαλίσουν έστω και τα στοιχειώδη. Αφήνεται φυσικά να νοηθεί ότι το 2015 τα πράγματα θα αλλάξουν. Αν θέλουμε να είμαστε ρεαλιστές, όμως, θα πρέπει να δούμε τις εξελίξεις εντός του 2014 για να μπορούμε να προβλέψουμε τι θα γίνει το 2015.
Σε όλα αυτά που αναφέρω πιο πάνω δεν υπάρχει κανένα στοιχείο υπερβολής και το ερώτημα στο οποίο θα πρέπει να απαντήσουμε χωρίς ψευδαισθήσεις είναι το εξής:
Θα δεχθούμε παθητικά να παραμείνουν τα πράγματα όπως δείχνουν οι σκληρές προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Πανεπιστημίου Κύπρου και η άλλοτε ευημερούσα Κυπριακή Δημοκρατία να θεωρείται μια χρεοκοπημένη χώρα; Σίγουρα όχι. Οφείλουμε όλοι να προσπαθήσουμε με κάθε τρόπο να τις ανατρέψουμε.
Ο μοναδικός τρόπος για επίτευξη αυτού του στόχου είναι η επανέναρξη του διαλόγου όχι για να συνεχισθούν ατέρμονες συζητήσεις αλλά για να επιτευχθεί λύση. μέσα στους επόμενους μήνες. Ο στόχος αυτός είναι εφικτός γιατί θα έχει την πλήρη στήριξη του ΟΗΕ, της Ε.Ε. και των μεγάλων δυνάμεων και μπορεί να καταλήξει μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα στην επανένωση του νησιού μας.
Ακούγεται φυσικά το επιχείρημα ότι οι «ξένοι» θέλουν να εκμεταλλευτούν την ευκαιρία της οικονομικής κρίσης για να μας επιβάλουν μια λύση προς το συμφέρον τους. Το επιχείρημα αυτό στερείται κάθε σοβαρότητας. Το κυπριακό πρόβλημα έπαυσε από καιρό να απασχολεί τις μεγάλες δυνάμεις. Είναι εμάς που καίει γιατί γνωρίζουμε ότι με την λύση αλλάζει άρδην η εικόνα της Κύπρου διεθνώς, περνά το μήνυμα ότι η Κύπρος είναι μια ασφαλής χώρα και μπορεί να αντιμετωπίζεται όπως και όλες οι άλλες χώρες μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Με τη λύση του κυπριακού η Κύπρος θα μπορέσει να γίνει επιτέλους μέλος της ζώνης Σιέγκεν πράγμα που θα μας προστατεύσει από την ανεξέλικτη είσοδο ξένων και τον εποικισμό. Θα λειτουργήσει ως κίνητρο για προσέλκυση εκείνων που θα ήθελαν να αγοράσουν ακριβές κατοικίες ή να επενδύσουν με στόχο να αποκτήσουν άδεια παραμονής στο νησί και να μπορούν να ταξιδεύουν χωρίς δυσκολίες εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Τα οικονομικά οφέλη από την επανένωση του νησιού θα είναι τεράστια:
• Η λύση, μεταξύ άλλων, θα εξυπονοεί άνοιγμα της Αμμοχώστου που θα δώσει νέα ώθηση στην ανάπτυξη του νησιού και θα συμβάλει αποφασιστικά στην ανάκαμψη της οικοδομικής βιομηχανίας που σήμερα υποφέρει.
• Θα αναζωογονηθεί η εσωτερική αγορά και οι επιχειρήσεις μας θα μπορούν μεταξύ άλλων να εξυπηρετούν και τους κατοίκους της τουρκοκυπριακής πολιτείας και τις εκατοντάδες χιλιάδες των επισκεπτών και φοιτητών που θα έρχονται στο επανενωμένο νησί.
• Θα ανοίξει ο δρόμος για ξένες επενδύσεις και δανειοδότηση από διεθνείς οργανισμούς και τράπεζες.
• Η Κύπρος θα μπορέσει να μετατραπεί σε ενεργειακό κόμβο για το Ισραήλ, Λίβανο και Αίγυπτο για εξαγωγές του φυσικού αερίου στην Ευρώπη μέσω αγωγού που θα ξεκινά από τη Λάρνακα και θα διασχίζει την Τουρκία.
Αναμφιβόλως η συνέχιση του αδιεξόδου αποβαίνει προς όφελος μόνο του κ. Έρογλου και των δυνάμεων εντός της Τουρκίας οι οποίοι θα ήθελαν να διατηρηθεί το στάτους κβο γιατί τους συμφέρει. Δυστυχώς τις τελευταίες μέρες από αρκετούς προβάλλεται το επιχείρημα ότι πρέπει να εγκαταλείψουμε τις προσπάθειες για επανέναρξη των διαπραγματεύσεων γιατί δήθεν είναι προς όφελος μας να εκμεταλλευθούμε τη σημερινή πολιτική κρίση στην Τουρκία. Αυτή η συνθηματολογία μου θυμίζει δυστυχώς τις προβλέψεις του μακ. Μιχάλη Δούντα που μετά την εισβολή θεωρούσε ότι «είναι καλύτερα να παραμείνει το στάτους κβο διότι σε λίγα χρόνια η Τουρκία θα διαλυθεί και η Ελλάδα θα είναι πανίσχυρη.» Δεν έχουμε ούτε το δικαίωμα αλλά ούτε και την πολυτέλεια 40 χρόνια μετά την εισβολή να μην αντιλαμβανόμεθα ότι η συνέχιση του σημερινού αδιεξόδου αποβαίνει προς όφελος της Τουρκίας και είναι καταστρεπτική τόσο για τους ελληνοκύπριους όσο και για τους τουρκοκύπριους.
Αρκετοί ανησυχούν για την πιθανότητα οι ιδεολογικοί απόγονοι του Ντενκτάς να επιδιώξουν την απόσχιση της Τ/Κ πολιτείας από τον ομοσπονδία. Δεν έχω την ψευδαίσθηση ότι ο κ. Έρογλου θα πάψει ποτέ να υποστηρίζει την αρχή για δύο κράτη. Αυτό όμως δεν πρέπει να μας φοβίζει γιατί η Ευρωπαϊκή Ένωση, της οποία είμαστε πλήρες μέλος, σε καμία περίπτωση δεν θα δεχθεί τη διάσπαση της σε εκατοντάδες κρατίδια. Αντιθέτως λόγω της οικονομικής κρίσης ενισχύθηκε η προσπάθεια για σύσφιξη των σχέσεων των χωρών μελών της Ευρωζώνης και Ε.Ε. Μια τέτοια προσπάθεια δεν θα την υποστηρίξει, κατά την άποψη μου, ούτε η ίδια η Τουρκία η οποία ξέρει πολύ καλά ότι (α) είναι ανέφικτος στόχος και (β) ότι αν επιμένει θα απομονωθεί διεθνώς και θα αντιμετωπίσει τεράστια οικονομικά και πολιτικά προβλήματα.
Τι κάνουμε εν τω μεταξύ;
Και αν ακόμα επαναρχίσουν οι διαπραγματεύσεις εντός του Ιανουαρίου η λύση δεν μπορεί να αναμένεται να έρθει από τη μια μέρα στην άλλη. Φυσικά η ανακοίνωση και μόνο της επανέναρξης των διαπραγματεύσεων θα συμβάλει στην αλλαγή του κλίματος. Θα δώσει ελπίδα και σε συνδυασμό με την γρήγορη και αποφασιστική υλοποίηση των διαφόρων μέτρων που ανακοινώθηκαν και άλλων που εισηγούμαστε θα μπορούσαμε να μπούμε ξανά στον δρόμο της ανάπτυξης.
1. Αυστηρή εφαρμογή του μνημονίου και προώθηση της εναλλαξιμότητας: Σε συνδυασμό με την επιτυχή εφαρμογή των προνοιών του μνημονίου οφείλουμε να επιταχύνουμε τις προσπάθειες μας για να αποκτήσουμε επιτέλους μια πιο αποτελεσματική δημόσια υπηρεσία. Με την οριστική και αποφασιστική εφαρμογή της εναλλαξιμότητας θα λυθούν πολλά από τα προβλήματα έλλειψης προσωπικού που σήμερα αντιμετωπίζουν διάφορες υπηρεσίες του δημοσίου.
2. Μεγάλα έργα: Είναι αναγκαίο και εφικτό να προωθήσουμε αριθμό μεγάλων έργων κυρίως με την σωστή αξιοποίηση των ευρωπαϊκών κονδυλίων και τη δυνατότητα χρηματοδότησης έως 95%.
3. Καζίνο: Στο άμεσο μέλλον να κλείσει επιτέλους το θέμα του καζίνο. Ναι αρχίσουν τα έργα και να λειτουργήσουν μικρά καζίνα στους κύριους τουριστικούς προορισμούς.
4. Επανεξέταση του φορολογικού συστήματος: Το φορολογικό σύστημα σήμερα έχει ως κύριο στόχο την εξασφάλιση νέων πόρων για το κράτος. Αυτό, όμως, δεν είναι αρκετό, χρειάζεται να εξετασθούν τρόποι με τους οποίους η φορολογία θα βοηθήσει την ανάπτυξη:
• Να ενθαρρυνθούν νέες επενδύσεις, περιλαμβανόμενης ακόμα και της πλήρης απαλλαγής από φορολογία επί των κερδών για μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο.
• Να μειωθεί σημαντικά ο φόρος από κέρδη που προέρχονται από αυξημένες εξαγωγές σε σχέση με το 2012.
• Να ενισχυθεί η καινοτομία και να δοθεί πλήρης φορολογική απαλλαγή για start-ups για συγκεκριμένη χρονική περίοδο.
5. Υπηρεσίες: Ο κλάδος των υπηρεσιών σε διεθνείς εταιρείες έχει επιζήσει αλλά μπορούν να γίνουν πολλά που θα επιτρέψουν την πιο γρήγορη και επωφελή για τον τόπο ανάπτυξη του. Να ενθαρρύνουμε νέους κλάδους όπως π.χ.
(α) τη δημιουργία οργανισμών συλλογικών επενδύσεων,
(β) την ανάπτυξη εξειδικευμένων υπηρεσιών για εξυπηρέτηση ατόμων με υψηλά εισοδήματα.
6. Τουρισμός: Μπορεί να αναπτυχθεί πολύ πιο γρήγορα απ’ ότι προβλέπεται εφόσον προχωρήσουμε σε εισαγωγή σειράς νέων μέτρων όπως:
• Ανοικτοί ουρανοί όπου είναι δυνατό
• Επιδότηση του χειμερινού τουρισμού
• Επικέντρωση σε νέες αγορές
• Ιδιαίτερες προσπάθειες για προσέλκυση και άλλων αερογραμμών χαμηλού κόστους
7. Παιδεία: Να επιτραπεί η διδασκαλία στα αγγλικά τουλάχιστον στον κλάδο της ιατρικής και άλλους εξειδικευμένους τομείς στο Πανεπιστήμιο Κύπρο και ΤΕΠΑΚ για να προσελκύσουμε ξένους φοιτητές ιδίως από τη Μέση Ανατολή.
Με το άρθρο αυτό κάμνω μερικές εισηγήσεις για μέτρα που θα μπορούσαν να υλοποιηθούν άμεσα. Είμαι βέβαιος ότι και πολλά άλλα μπορούν να γίνουν. Σημασία έχει να μην καθυστερούμε και να υλοποιούμε τις αποφάσεις μας. Να επαναλάβω όμως ότι το κλειδί για να δώσουμε ελπίδα και να διασφαλίσουμε το μέλλον της Κύπρου μας είναι η αξιοποίηση των δυνατοτήτων που σήμερα προσφέρονται για επανέναρξη νέων συνομιλιών και γρήγορης λύσης.
